Bibliometria

Bibliometria jest zbiorem metod statystycznych i matematycznych stosowanych do analizy piśmiennictwa naukowego. W praktyce akademickiej to ważna nauka, realizowana poprzez analizę bibliometryczną w określonych bazach danych i pozwalająca na porównywanie dorobku naukowego autorów i instytucji, przy pomocy szeregu wskaźników, punktacji i narzędzi.


 
Wskaźniki i punktacje 

 

Impact Factor – IF  wskaźnik oddziaływania, współczynnik wpływu)

Impact Factor jest wskaźnikiem bibliometrycznym, a także wskaźnikiem prestiżu i siły oddziaływania czasopism naukowych, obliczanym corocznie przez Clarivate Accelerating Innovation (wcześniej Thomson Reuters) na podstawie liczby cytowań odnotowanych w bazie Web of Science Core Collection. 

IF czasopisma to miara częstotliwości, z jaką statystyczny artykuł z tego czasopisma był w danym roku cytowany. Impact Factor pomaga ocenić znaczenie czasopisma, szczególnie w zestawieniu z innymi pismami z tej samej dziedziny. 

Obliczany jest przez podzielenie liczby cytowań danego czasopisma w Journal Citation Reports w danym roku dla artykułów z dwóch poprzednich lat przez całkowitą liczbę artykułów, opublikowanych w tym piśmie w dwóch poprzednich latach. Poziom Impact Factor jest interpretowany w odniesieniu do wyników innych czasopism z tzw. grupy jednorodnej (dyscyplina naukowa). Służy ocenie dorobku autora, stanowi pomoc autorom w wyborze miejsca publikowania, jest wykorzystywany w analizie dotyczącej selekcji prenumeraty. IF = 1 oznacza, że artykuły publikowane rok lub dwa lata temu były cytowane w danym roku średnio jeden raz. 

Wartość IF podaje baza Journal Citation Reports, która dzięki gromadzeniu i analizie danych o wzajemnych cytowaniach pozwala ocenić wpływ poszczególnych tytułów na dziedziny nauki, których dotyczą.

 

Kolejnym wskaźnikiem jest Sumaryczny Impact Factor - wskaźnik bibliometryczny określający jakość dorobku naukowego autora i stanowi sumę wartości IF czasopism, w których autor opublikował artykuły naukowe (IF zgodnie z rokiem publikacji).

Wzór na Impact Factor w danym roku

IFR = ilość cytowań w R dla publikacji z (R-1 + R-2) / ilość publikacji w (R-1 + R-2)\

gdzie:

R oznacza rok, dla którego obliczany jest wskaźnik


Wzór na Sumaryczny Impact Factor:

SIF = IF1 + IF2 + … + IFn 

gdzie:

SIF – Sumaryczny Impact Factor autora

IFn – Impact Factor czasopisma, w którym opublikowano artykuł (zgodny z rokiem publikacji)



CiteScore 

CiteScore to wskaźnik bibliometryczny opisujący czasopisma (oraz inne wydawnictwa ciągłe, np. serie książkowe czy doniesienia z cyklicznych konferencji) zindeksowane w bazie Scopus. CiteScore za dany rok obliczany jest poprzez podzielenie liczby cytowań z ostatnich czterech lat (w tym także roku, dla którego jest obliczany) za publikacje opublikowane w tym czasie przez liczbę tych publikacji. Należy pamiętać, że wskaźnik CiteScore powinno się wykorzystywać jedynie do porównywania czasopism w obrębie jednej dyscypliny, ponieważ jest to wskaźnik nieznormalizowany i nie uwzględnia różnic pomiędzy dyscyplinami takich jak średnia liczba cytowanych publikacji w jednym artykule, czy też częstotliwość publikowania.

Wskaźnik CiteScore sam w sobie nie pozwala ocenić cytowalności czasopisma w kontekście dyscypliny, ale powiązany jest z dwoma metrykami, które porównują periodyki skupione wokół danego obszaru nauki. Są to: CiteScore Percentile oraz CiteScore Rank; obydwa obrazują pozycję czasopisma na tle innych tytułów przypisanych do tej samej kategorii.

UWAGA! W 2019 r. zmieniono sposób obliczania CiteScore. Najważniejsza zmiana, to jest branie pod uwagę 4 lat zamiast 3. Aby wskaźniki z poprzednich lat mogły być porównywane zostały one przeliczone zgodnie z nową metodologią. Kolejna wprowadzona zmiana to uwzględnienie w wyliczaniu publikacji i ich cytowań pochodzących z roku, dla którego jest obliczany wskaźnik.
Przykład: wg starej metodologii CiteScore 2020 byłyby to cytowania otrzymane w 2020 dla publikacji z lat 2017-2019, podzielone przez liczbę tych publikacji, obecnie CiteScore 2020 został obliczony poprzez podzielenie wszystkich cytowań z lat 2017-2020 za publikacje z tych lat przez liczbę tych publikacji.

CiteScore obliczany jest jednorazowo dla każdego roku i nie ulega zmianom przy kolejnych aktualizacjach bazy Scopus. CiteScore udostępniany jest również w wersji CiteScore Tracker, którą cechuje ta sama metodologia, jednak ta wersja służy do oceny cytowalności czasopisma w roku bieżącym – udostępniana jest zazwyczaj na przełomie maja i czerwca.

Wszystkie wskaźniki bibliometryczne związane z CiteScore widoczne są w bazie Scopus po wybraniu tytułu czasopisma w (np. zakładce „Sources”).



SCImago Journal Rank (SJR)

Portal ogólnodostępny, przeznaczonego do porównywania czasopism naukowych indeksowanych w bazie SCOPUS pod kątem liczby dokumentów opublikowanych, liczby cytowań, wskaźnika SJR (wskaźnik cytowalności i oglądalności), indeksu Hirscha. Dane mogą dotyczyć wybranego czasopisma oraz kraju (pod kątem publikacji czasopism naukowych). SCImago dostarcza wyniki w postaci czytelnych wykresów (można je pobrać jako plik Excela).


 

Source Normalized Impact per Paper (SNIP)

Parametr SNIP został wprowadzony przez Marka Moeda w roku 2010 i jest wyznaczany na podstawie bazy Scopus. Source Normalized Impact per Paper pozwala na określenie cytowalności danego czasopisma w odniesieniu do dziedziny, którą czasopismo reprezentuje. Jest to jedyny znormalizowany parametr, który bierze pod uwagę różnice wynikające z odmiennych praktyk wydawniczych w różnych dziedzinach. Współczynniki korygujące uwzględnione w metodzie obliczania parametru obejmują średnią częstotliwość cytowań w danej dyscyplinie, a także czas dojrzewania publikacji (ile czasu upływa od opublikowania do szczytu cytowań) czy odsetek autocytowań.

W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że wartość SNIP jest ilorazem średniej liczby cytowań z danego roku odnoszących się do publikacji z ostatnich 3 lat oraz potencjału cytowalności w danej dziedzinie. Należy przy tym zaznaczyć, że ma inną metodologię niż wskaźnik CiteScore, ponieważ przy jego wyliczaniu uwzględnia się jedynie trzy typy dokumentów: article, conference paper, oraz review. 

Korzystając z wartości parametru SNIP, można pokusić się o porównanie czasopism z odmiennych dyscyplin. 


 

Indeks Hirscha (indeks h, h-index) 

Współczynnik h jest sposobem mierzenia osiągnięć naukowych z uwzględnieniem liczby publikacji i liczby cytowań.

To wskaźnik charakteryzujący dorobek naukowca - informuje, ile h publikacji autora było cytowanych h i więcej razy. 

Indeks Hirscha można obliczyć przy pomocy następujących narzędzi (wyniki uzyskane z poszczególnych źródeł mogą się różnić w zależności od zawartości wykorzystywanej bazy):

  • baz na platformie Web of Science,
  • bazy Scopus oraz
  • narzędzia Publish or Perish.

Współczynnik został wprowadzony w 2005 roku przez J. E. Hirscha jako wskaźnik określający wagę i znaczenie wszystkich prac naukowych danego autora, charakteryzujący jego całkowity dorobek, a nie tylko znaczenie jednej poszczególnej pracy. Indeks Hirscha określa zdolność do publikowania często cytowanych prac. Wskaźnik ten wynosi h, gdy h liczba publikacji została zacytowana co najmniej h razy np. współczynnik h = 10 oznacza to, że autor ma 10 publikacji cytowanych co najmniej 10 razy.


 

Index Copernicus Journals Master List (JML)

To wskaźnik oceny jakości czasopism w oparciu o walidację około 30 parametrów zgrupowanych w pięciu kategoriach:

  • wartość naukową,
  • staranność edytorską,
  • zasięg, częstotliwość,
  • regularność i stabilność rynkową,
  • staranność techniczną.

Wskaźnik ten jest dość często stosowany, szczególnie przy czasopismach, które nie znajdują się na Master Journal List, ale liczą się na rynku wydawnictw. W tej bazie referencyjnej można znaleźć aktualne wartości Index Copernicus Value (ICV) dla poszczególnych tytułów, prognozy wysokości wskaźnika na kolejny rok, informacje dotyczące adresu wydawniczego czasopisma, jego strony www, języka publikacji, indeksacji w bazach o zasięgu międzynarodowym. 

Źródłem wskaźników ICV jest Index Copernicus International Journals Master Lists.


Field-Weighted Citation Impact - (FWCI)

FWCI jest wskaźnikiem znormalizowanym, generowanym przy użyciu narzędzia analitycznego SciVal. Współczynnik wyraża stosunek liczby cytowań publikacji do średniej światowej liczby cytowań uzyskanych przez wszystkie podobne publikacje zaindeksowane w bazie Scopus przy uwzględnieniu specyfiki dyscypliny, a także rodzaju i roku publikacji. FWCI stosowany jest do porównań między różnymi dziedzinami nauki.



 

Bazy referencyjne

Bibliograficzne bazy danych odgrywają ogromną rolę w procesie rozwoju nauki. Nowoczesne technologie informatyczne, umożliwiające wielokierunkowe wyszukiwania, zapewniają szybkość w pozyskiwaniu informacji. Bazy stanowią gwarancję wiarygodności danych oraz są niezbędną częścią warsztatu naukowego osób prowadzących badania. Część baz ma charakter otwarty, co oznacza, iż baza udostępnia swoje zasoby nieodpłatnie i bez żadnych warunków, pozostałe to bazy zamknięte – komercyjne, dostępne po wykupieniu prenumeraty taki jak Web of Science czy Scopus.


 

Wykazy Ministerstwa Edukacji i Nauki

Wykazy czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych oraz wydawnictw monografii naukowych pojawiają się na stonie Ministerstwa w komunikatach. Obejmują czasopisma, które są uwzględniane przy ocenie parametrycznej placówek naukowych, uczelni, instytutów, jednostek badawczo-rozwojowych finansowanych przez Ministerstwo  Edukacji i Nauki. W ocenie parametrycznej uwzględniany jest dorobek naukowy jednostki m.in. na podstawie liczby punktów przyznanych publikacjom, których autorami są pracownicy danej jednostki.  

Komunikat z 05.01.2024 r. – Wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych.


 

Cytowania

Liczba cytowań jest miernikiem wartości danej pracy i wyników badań w niej opublikowanych. Liczba cytowań może dotyczyć danej publikacji, całego dorobku autora, dorobku publikacyjnego jednostki. Za pracę cytowaną uznaje się publikację, na którą powołują się inni autorzy. Ważne jest, że cytowania należy  zawsze rozpatrywać w kontekście dziedzin naukowych.

Analiza bibliometryczna może być prowadzona w oparciu o poszczególne bazy, które Biblioteka Politechniki Łódzkiej ma w swojej ofercie np.

Warto skorzystać z wyspecjalizowanych narzędzi, które umożliwiają analizę danych bibliometrycznych

Cytowania można sprawdzać również o Google Scholar. Jest to jedna z największych wyszukiwarek tekstów naukowych. Baza, w której indeksowane są różnorodne publikacje naukowe z wielu dziedzin nauki. Kluczowa rola w tej bazie jest przypisana autorom z dziedzin humanistycznych i nauk społecznych. Baza ta stanowi źródło danych dla programów bibliometrycznych Publish or Perish, Scholarometer – przy pomocy, których oblicza się np. liczbę cytowań.


 

Kontakt w sprawie cytowań 


Oddział Zbiorów Elektronicznych Biblioteki Politechniki Łódzkiej świadczy usługi wykonywania analizy cytowań publikacji naukowych dla pracowników i jednostek Politechniki Łódzkiej w oparciu o dwie bazy danych: Web of Science oraz SCOPUS (liczba cytowań, impact factor, indeks Hirscha)

Wszystkich zainteresowanych Pracowników prosimy o kontakt osobisty lub pocztą elektroniczną z Oddziałem Zbiorów Elektronicznych Biblioteki PŁ,
tel. 42 631 20 51, email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.